Een smalle en kronkelige straat die daalt naar de zee toe, weinig huizen volledig ondergedompeld in een grillige en onbesmette natuur… Aan Kaap Sant’Andrea reiken de kastanjebomen bijna de kust, het lijkt wel of ze het gelukkige huwelijk tussen de zee en bergen willen onderlijnen; dit is niet verrassend, we zijn aan de hellingen van het grootste bergencomplex van het eiland Elba, de groep Monte Capanna, Monte Cote, Monte Giove. Aan het eind van de straat, een strand met het fijnste zand en aan de daarnaast palende steiger, roeiboten van de vissers. Voor onze ogen een sprookjesachtig tafereel: het water is zo helder dat men de bodem van de zee kan zien, ook op de diepste punten.

Aan de zijkanten van de schitterende stranden, een pad uitgehouwen in de klippen dat ons leidt naar rotsen die uniek zijn op de wereld: geen ordinaire rotsen, maar duinen in de vorm van bogen, bestaande uit kristallen van orthoklaas ingekapseld door het magma van graniet, verhard zeven miljoen jaren geleden: een ideale plaats om te zonnen of een avondwandeling te maken onder een betoverende maan.

Over Kaap Sant’Andrea kan men lang praten. Niet per toeval werd het gekozen door de Etrusken: haar geografische vorm en die granieten rotsen die een goede bewaking aan de inhammen vormen, bescherming gevend tegen de westenwinden, een voorpost makend naar de Tyrreense Zee toe en tegelijkertijd een toevluchtsoord. Onze illustere voorouders kwamen naar Kaap Sant’Andrea, in die tijd rijk aan water en bos, hier gebracht om het ijzer te smelten, ijzer ontgonnen aan de bodems van de oostkust van het eiland, omwille van de overvloed aan hout dat voor een regelmatige en standvastige aanvoer kon zorgen als brandstof voor hun ovens. En nog steeds vandaag, rondneuzend tussen wijngaarden en struikgewas, ver van de toeristische vloed, vindt men op de zanderige terreinen hele vlekken “schuim”, restanten van het proces van fusioneren die de Etrusken gebruikten om het ijzer te zuiveren. Later waren het de Romeinen die onze zee afschuimden, twee teruggevonden scheepswrakken bevestigen hun aanwezigheid, hier aan Kaap Sant’Andrea. Tussen de velen die ze verloren, het eerste wrak, aangevaren aan de punt op een diepte van ongeveer 10 meter en een ander op ongeveer 45 meter onder het wateroppervlak. Vele van deze vondsten, ontdekt in de waters van Sant’Andrea kan men vandaag nog bewonderen in het kleine maar interessante archeologisch museum van Marciana.

De positie van Kaap Sant’Andrea, de orografische vorm en de karakteristieken van het klimaat – uniek in zijn soort – maken van de hele zone een soort van “eiland in een eiland”, een wereld rijk aan wonderbaarlijkheden, allemaal te ontdekken. Aan Kaap Sant’Andrea kan men genieten van de zon op de meest traditionele wijze, op de twee stranden van Kaap Sant’Andrea en van Cotoncello, of men kan zich in een avontuur storten en de mooiste kusten en rotsen bereiken, klimmend, afwisselend met een frisse duik, in de boeiende wereld van de bergen. Wandelend langs de gerestaureerde paden, gesignaleerd door de CAI en de Comunità Montana, die zich wringen langs de kusten en de Monte Giove (die een hoogte bereikt van 800 meter), ontmoet men omgevingen van flora en fauna zodanig variërend dat ze, aan degenen die de uitdaging accepteren, een onvergetelijke ervaring schenken. Wandelen langs de paden betekent het ontdekken van de cyclaam, het viooltje, de dophei in bloei, de anemoon, de brem en de roggelelie; zich laten wegvoeren door de geuren van de strobloem, lavendel, rozemarijn en munt; schrikken door het plots opvliegen van de rode patrijs, een kudde grazende moeflons verrassen of een oud verlaten geitenstalling herkennen of zelfs resten van een prehistorische nederzetting.

Het is de waarheid, in het microklimaat van Kaap Sant’Andrea, is de temperatuur van het water optimaal ook in oktober. Men hoeft geen ijsbeer van het noorden te zijn om het seizoen uit te dagen!…

Enkele jaren geleden, juist aan de aanlegplaats van Kaap Sant’Andrea, heeft een (Duitse!) chemicus op een wetenschappelijke manier, met een elektronische, gekalibreerde thermometer de temperaturen van het water opgemeten, op één meter diepte: op een tijdspanne van meer dan 10 jaar (1991 – 2003), was de gemiddelde temperatuur tussen 1 en 10 oktober tussen 22,46°C en 21,55°C, met een thermische afwijking tussen +1,64°/+1,65°C en -1,06°/-1,35°C. En als we rekening houden met de globale opwarming, kunnen we veronderstellen dat deze gemiddelde temperaturen nog zijn gestegen.

Voor de gepassioneerde duikers, zijn deze bodems heel interessant om te ontdekken.
Om eerst en vooral te beginnen, juist hier aan Kaap Sant’Andrea heeft men gezien dat de zeeplant Posidonia (zeegras), met haar groene, lange en dunne bladeren, zich voortplant, een raar voorval zo hoog in de Tyrreense zee en dit getuigt van de zuiverheid van het water. Haar vruchten, gelijkaardig aan kleine olijven (daarom ook de naam zeeolijven) zijn zichtbaar in de lente.
De zeegrasvelden, ofwel de weien van deze plant, is een ideale habitat voor vele soorten vissen die hier veelvuldig aanwezig zijn: scholen van kleine juffertjesvissen, elektrisch blauw van kleur, bewegen zich in het schitterend groen van het zeegras, en nog meer: de lipvis, de naaldvis, de zeebraam, de bokvis. Terwijl de zeesterren en de grote steekmosselen op de bodems contrasteren.
Voor de meer ervaren duikers, is het duiken in de nabijheid van de, gedeeltelijk aan de oppervlakte liggende rotsen, genaamd: “Formiche della Zanca” (de mieren van Zanca), aan de westelijke zijden van Sant’Andrea. Dalend langs de buitenzijde, vanaf 40 meter en dieper, presenteren zich de waaiers van de hoornkoralen met hun intense kleuren. Het is eenvoudig om kreeften, morenen, grote zeeduivels en tandbrasems te ontmoeten en in de zomer, met een beetje geluk, ook wel de maanvis.

Laat ons niet vergeten dat, voor de Kaap Sant’Andrea twee wrakken van vrachtschepen zijn teruggevonden, afkomstig uit de tijd der Romeinen. Het eerste wrak, juist langs de kust op enkel 10 meter diepte, het tweede, op 193 meter van de kust en op 45 – 47 meter diepte. Het eerste wrak vervoerde graanmolenstenen en het tweede, kruiken vol met wijn, afkomstig uit Campania. Vele van deze vondsten zijn tentoongesteld in het archeologisch museum van Marciana en Portoferraio. Maar de bodem van de zee, ongeacht de expedities van de “plunderaars” in het verleden, is het enige echte natuurlijke museum dat de twee wrakken en hun transporten bewaakt.

Kaap Sant’Andrea is een ideale plaats voor excursies op de bergengroep en aan de nabijgelegen kusten. In de lente en later met de volle weelderigheid van het maquis, zijn deze wandelingen ons verrijken met bijzondere en onbeschrijfbare sensaties, waarnemingen, geuren, vormen en kleuren.
Dikwijls probeer ik dit alles te beschrijven, maar eens aan de geïmproviseerde schrijftafel, zittend in de openlucht, in de schaduw van de bladeren van de bomen, zijn de emoties van het moment zo sterk en mooi dat de pen de wandelpaden vergeet…

De middagzon die wordt gefilterd door de bladeren van de eucalyptus, de geuren van de brem en de andere bloemen van de Elbaanse lente, gebracht door de zachte bries, de wisselende warmte van de zon met de koelte van de lucht, de geluiden… alles draagt bij om zich te verliezen.
Dat is nog niet genoeg en om de magische sfeer nog te beklemtonen, voegt men er de achtergrond van de branding van de zee die zich stort op de nabijgelegen stranden, het zingen van de vele vogels, waar men af en toe de triestige en schorre roep van de tortelduif en het plotse boze gefluit van de merel kan onderscheiden. De aanwezigheid van de mens is bijna onbespeurbaar en die hoort men slechts sporadisch, in de verte, het geluid van een werktuig, gedempt door de dominerende geluiden van de natuur.
Geluiden en kleuren vermengen zich: de azuurblauwe hemel en de indigoblauwe zee vervagen naar de naalden van de dennenbomen en de bladeren van de eucalyptus, de fel gekleurde brem en de witte margrieten.

Achter ons, de ongelooflijke variëteiten van groen en geel die de bergen opklauteren: het bruingroene van de dopheide, nu uitgebloeid en het heldere groen van de nieuwe bladeren van de kastanjebomen, het wintergroene van de steeneik en duizenden intonaties van het maquis die zich beetje bij beetje vermengen met de eerste rotsen.
Overheersend het bruine graniet van de Massa Omo, bijna gaat het hier om een symbolische schildwacht in mysteries evenwicht om te bewaken over deze wilde en mooie natuur, afwisselend en harmonieus. Natuur van wie die de mens misschien begint te houden en te respecteren… omdat hier de echte oorsprong van haar leven ligt.

Marciana, Marciana Marina, Poggio en de westelijke kust van het eiland Elba

Dit is werkelijk de mooiste zijde van het eiland, waar de zee het zuiverst is en de wandelpaden het interessantste zijn. Hier volgen enkele dorpen en gehuchten dichtbij Sant’Andrea die men zeker niet mag missen.

MARCIANA
Klimmend op de zijde van de berg (630 meter boven de zeespiegel) en tezelfdertijd toch aan de zee, de middeleeuwse buurt van Marciana is een netwerk van steegjes en trapsgewijs allen om te ontdekken. Het is een leuke belevenis te wandelen in dit dorp, elke tree en deur die men ontmoet tijdens deze tocht zijn gedecoreerd met dahlia’s en geraniums, een trots van de Marcianesi. Men vervolgt de steegjes naar omhoog, onder de middeleeuwse bogen en over de kleine pleintjes die de kruispunten binnen dit netwerk vormen. Te bekijken: de kerk van San Franciscus (zeventiende eeuw), het Pisaanse fort en het archeologisch museum.

POGGIO
Een ander middeleeuws gehucht, op enkele kilometers van Marciana. Hier, ondergedompeld in een bos van kastanjebomen, ligt er een waterbron genaamd “Fonte di Napoleone” (bron van Napoleon). Het blijkt dat de keizer, tijdens zijn verblijf van tien maanden, alle dagen dit water op zijn tafel wou.

MARCIANA MARINA
Karakteristieke vissershaven (maar vandaag de dag ook een goed uitgeruste toeristische haven) gezellig en opgewekt tijdens de zomermaanden. Te bekijken: “il quartiere del Cotone” (kwartier der katoen) ofwel, het historisch centrum van het dorp, gekarakteriseerd door de kleine huisjes van pastelkleuren die ons laten denken aan de oude huizen van Ligurië.

DE KUST
De provinciale weg die van Marciana naar Sant’Andrea het westelijke profiel van het eiland volgt in de richting van Cavoli en Marina di Campo, biedt ons prachtige panorama’s, baaien, voorgebergtes en kleine gehuchten met kleine witte huisjes, een streling voor het oog. Ook in het zomerseizoen vindt men rustige plaatsen: La Zanca Patresi, met zijn witte lichttoren, Chiessi, Pomonte. Als u deze weg volgt tijdens een zonsondergang, stop dan even aan Punta Nera (tussen Patresi en Chiessi): deze steile, suggestieve, donkere rots vormt het meest westelijke punt van het eiland. Geniet van de weerkaatsing van de zonnestralen op de zee, van de rots en de lichte bries die hier nooit ontbreekt.

DE PREHISTORIE
Ooit verbonden met het continent, het eiland Elba bezit sporen van menselijk leven vanaf het midden en het jonge Paleolithicum (steentijd). In het Museo civico archeologico van Marciana, kan men enige stenen voorwerpen die deze zwervende jagers gebruikten, aanschouwen, terwijl andere voorwerpen van vulkanisch glas getuigt van de aanwezigheid van de neolithische mens, die al de instrumenten voor navigatie bezat. Vanaf 2000 v.C. was het eiland al bekend voor haar metalen, en het was misschien het Elbaanse ijzer waarmee de helden van Homerus hun wapens smeedden. Vanaf het bronzen tijdperk hebben enkele volkeren zich toegewijd aan het hoeden van de geiten, vanwaar nog sporen te vinden zijn in de dolmen en de grotten nabij Marciana.

DE ETRUSKEN EN DE “FABRIEK VAN IJZER”
Sant’Andrea was in het bijzonder geliefd bij de Etrusken voor haar gunstige ligging, verscholen van de westenwind, haar vruchtbare grond en haar weelderige vegetatie. Naar hier werden de mineralen die werden ontgonnen aan de andere zijde, getransporteerd omdat hier hout in overvloed was om hun ovens te voeden die het hematiet in ijzer omvormde, en de “ijzerslakken” van deze oude techniek, zijn nog steeds zichtbaar op de terreinen waar men nu olijvenbomen en wijnstruiken cultiveert. Hier werd chalcopyriet, onschatbaar mineraal om te smelten en solfer, ijzer en koper uit te halen. Dit mineraal heeft tevens de kleur en de schittering van goud, de plaatselijke bevolking heeft steeds deze zone de “Cava dell’Oro” (Grot van goud) genoemd.

DE PASSIVITEIT VAN DE ROMEINEN
De Romeinen beslisten om een einde te maken aan de uitbuiting van het eiland: ze zouden enkel de mineralen afkomstig van Spanje en Oostenrijk gebruiken en een wet gemaakt hebben om het aansteken van ovens te verbieden, ook om het terrein te beschermen tegen het ontbossen. In tussentijd, hadden de Romeinse burgers geleerd om de genezende modders, het klimaat en de wijn te appreciëren en het eiland behield haar belangrijkheid in de handel. Op de route die de Romeinse galleien volgde, lag ook Sant’Andrea, waarvan de twee scheepswrakken, getuige zijn. Een deel van hun lading, zoals kruiken en porselein is terug te vinden in het museum van Portoferraio en in het kleinere, maar schatrijke archeologisch museum van Marciana.

DE TEKENEN VAN DE MIDDELEEUWEN
Wat volgde was het verval, de dominantie van de Langobarden en in de tijden van de Maritieme Republieken, de strijd tussen de Pisanen en de Genovesen. Heel de twaalfde eeuw was een opeenvolging van barbaarse zeeslagen over de controle van de eilanden in de hoge Tyrreense Zee. Juist hier aan Sant’Andrea een eskadron van Genovese soldaten probeerde aan land te gaan; maar, men vertelt, de bewoners stortten zich massaal op de stranden, zo de aanvallers terugdwingend, in grote haast, naar hun schepen. Enkele Genovesen in dit of in een ander moment, moeten het toch hebben gehaald, hoe verklaar je anders de rare overeenkomsten tussen zekere Elbaanse (en zeker aan Kaap Sant’Andrea) en de Ligurische gerechten? Bijvoorbeeld, de “zuppa d’uova” (eierensoep), recept voor de armen en voedzaam, op basis van koekjes, knoflook, olie, eieren en marjolein. De overheersing van de Pisanen heeft goed zichtbare tekens nagelaten aan deze zijde van Elba: het fort van Marciana (uitgebreid in de veertiende eeuw door de familie Appiani) en in hetzelfde dorp van Marciana, de echte middeleeuwse buurt van de zone, samen met de ander buurt: Poggio.

DE MODERNE TIJD
In de volgende eeuwen, heeft Kaap Sant’Andrea een beetje afzijdig mee gevolgd met de verschillende overheersingen, van de Medici naar de Spaanse, tot aan de Napoleaanse, haar traditie van vis en bergen voortzettend. En in het recentere tijdperk heeft de nieuwe toeristische industrie deze Kaap bekend gemaakt om haar geheime en onbesmette oorden en de bezoeker vandaag herkent de familiaire en vriendschappelijke ontvangst, in een wereld die haar antieke aantrekkingskracht nog niet heeft verloren.

VERBINDINGEN MET DE WAGEN
VANAF DE HAVEN VAN PORTOFERRAIO: (Afstand van Kaap Sant’Andrea 35 km) da aanwijzingen volgen naar Procchio, Marciana Marina, Marciana, Sant’Andrea.

VANAF HET VLIEGVELD VAN MARINA DI CAMPO: (enkel geopend in de zomer en in verbinding met de grootste steden, op een afstand van Kaap Sant’Andrea 29 km) begeef u in de richting van Procchio en volg de route hierboven beschreven.

VERBINDINGEN MET DE AUTOBUS
VANAF PORTOFERRAIO: (Vertrek zone haven) neem de autobus CTT naar Zanca. Informatie uren autobus CTT +39 0565.91.43.92
Tijdens de zomermaanden activeert de gemeente van Marciana een service van Marebus (zeebus) van Zanca (in verbinding met de autobussen CTT van en naar Portoferraio) naar Kaap Sant’Andrea: Voor informatie over de openingsuren van het Hotel Ilio tel. +39 0565.90.80.18

ANDERE VERBINDINGEN
In Portoferraio, aan het vliegveld van Marina di Campo en Kaap Sant’Andrea zijn er de volgende mogelijkheden: taxi, wagenverhuur, verhuur van mountainbike, motorfietsen.